Duygusal İhmal ve Ebeveyn-Çocuk İlişkisi

Mesele duygusal ihmal iken, ebeveyn-çocuk ikilisini gözden geçirmemek ve bu ilişkiyi derinlemesine anlamaya çalışmamak bizi bütüne ulaşmaktan alıkoyabilir. Sonuçta, kişinin kendisini daha yakından tanıyabilmesi için duygularını anlaması ve hatta anlamlandırması gerekir. Örnek olarak, birbirine benzeyen olay örüntülerinde kişinin kendisini nasıl hissettiğini tanımlayıp adlandırabilmesi kişiyi kendine bir adım daha yaklaştırabilir. Dolayısıyla, kişi bir sonraki benzer olaya kendini daha iyi tanımış bir şekilde yaklaşabilir ve ona göre davranışlarını düzenleyebilir. Bunu yapabilmek tabii ki dünyaya geldiğimiz anda bizlere hediye olarak sunulmuyor. Bu kabiliyet, görece sağlıklı ve kendini bilmeye çalışan yetişkinler tarafından bizlere öğretilebilir, yani bir önceki nesil tarafından aktarılabilir.

İdeal olarak görülen ve bir ebeveynin çocuğuna aktarmasını beklediğimiz duyguları adlandırabilme ve buna göre hareket etme kutbunun tam zıddında duygusal ihmalin varlığını düşünebiliriz. Tanımı gereği duygusal ihmal, bir ebeveyn tarafından duygusal yönden göz ardı edilmek anlamına gelmektedir (Jessar ve ark., 2015). Bir çocuğu duygusal olarak göz ardı etmek ne anlama gelir sizce? Bu tarz bir ihmalin birçok bileşeni olsa da akıllara gelen ilk örnek çocuğun yatıştırılmaya ihtiyacı olduğu bir anda ebeveynin çocuğu için orada olmaması ve ihmalkâr davranmasıdır belki de… Bu kavramın zihinlerimizde daha iyi yer etmesi adına şöyle bir örnek verilebilir: Çizgili Pijamalı Çocuk (2008) filminde her ne kadar Bruno’nun fiziksel ihtiyaçları karşılansa da duygu dünyasında neler yaşadığı ebeveynleri tarafından pek görülemiyordu. Zaten, Glaser’a (2002) göre duygusal ihmalin yankıları fiziksel ihmale göre çok daha yaralayıcı olabiliyor. Hatta, duygu dünyasında yalnız bırakılan bir çocuk duygularını tanımlayamadığı için yetişkinlik döneminde depresif özellikleri daha fazla olan biri haline gelebilmekteymiş. Ayrıca, Stern’e (1985) göre duygusal anlamda müsait olamayan bir ebeveyn, çocuğunun duygusal olarak da varlığını göz ardı edecektir ve bu durumun sonucunda ise çocuk kendi deneyimlerine güvenmeyecektir. Başka bir deyişle, çocuk hayatı ve kendisini sorgulama dönemine geldiğinde, ‘Ben bu konuda nasıl hissediyorum?’ ya da ‘Bu durum/deneyim bana iyi geliyor mu?’ gibi soruları kendine soramaz bir halde olabilir. Bunun sonucunda da belki de istemediği çevrelerde ya da kişiye iyi gelmeyen durumlarda bulacaktır kendini…

Ebeveynler tarafından düşünürsek eğer, sürekli suçlayıcı bir biçimde yaklaşmak da uygun olmaz sanıyorum. Belki de duygusal ihmal açısından onlara da kendi ebeveynleri tarafından öğretilmiş -daha doğrusu öğretilmemiş- kalıp durumlar vardır. Dr. Jonice Webb, Çocuklukta İhmalin İzi: Boşluk Hissi kitabında bu durumu ‘duygusal ihmal meşalesini devretmek’ olarak tanımlamıştır. Bu tanımın, fazlasıyla doğru ve uygun bir metafor olduğunu düşünüyorum. Kişiler, bir önceki nesilden devraldığı değerleri sorgulayıp uygun olana adapte edebildiği sürece yeterince iyi birer ebeveyn olmaya yakındır belki de.

Son olarak, çocuklarının duygularını daha yakından tanımasını desteklemek isteyen ebeveynlere Ters Yüz (2015) animasyonunu önermek isterim. Hatta yetişkinler için de izlemesi keyifli ve öğretici olabilir.

Psk. Melike Lâl Ustalar

Referanslar

Glaser, D. (2002). Emotional abuse and neglect (psychological maltreatment): A conceptual framework. Child Abuse & Neglect, 26(6-7), 697-714. DOI: 10.1016/S0145-2134(02)00342-3

Jessar, A. J., Hamilton, J. L., Flynn, M., Abramson, L. Y., ve Alloy, L. B. (2015). Emotional clarity as a mechanism linking emotional neglect and depressive symptoms during early adolescence. The Journal of Early Adolescence, 37(3), 414-432. DOI:10.1177/0272431615609157

Stern, D. N. (1985). The interpersonal world of the infant. New York, NY: Basic Books.

Webb, J. ve Musello, C. (2020). Çocuklukta İhmalin İzi: Boşluk Hissi. Sola Unitas Academy.